Istota, przedmiot i zakres analizy finansowej przedsiębiorstwa

Analiza jest to metoda badawcza polegająca na rozbiorze, rozłożeniu określonej całości na składniki i badaniu poszczególnych cech, właściwości przedmiotu . Analizę stanów i procesów ekonomicznych nazywa się analizą ekonomiczną. Jest ona instrumentem służącym do poznania rzeczywistości gospodarczej. Analiza ekonomiczna to również metoda badania procesów gospodarczych, polegająca na rozpatrywaniu związków najczęściej ilościowych, zachodzących pomiędzy poszczególnymi elementami tych procesów. Może być stosowana zarówno do badania zjawisk i procesów gospodarczych zachodzących w skali gospodarki (analiza makroekonomiczna ), jak również zjawisk i procesów występujących w ramach poszczególnych jednostek gospodarczych i instytucji (analiza mikroekonomiczna ). Analiza ekonomiczna umożliwia stawianie diagnoz, ułatwia podejmowanie decyzji, a także sprzyja racjonalizacji procesów gospodarczych, zarówno w skali makroekonomicznej, jak i mikroekonomicznej.

Wyniki analizy ekonomicznej stanowią podstawę weryfikacji decyzji podjętych w przeszłości oraz ustalenie zamierzeń na teraz i na przyszłość. Przez wiele lat analiza ekonomiczna przekształcała się w odrębną dyscyplinę naukową. Jest ściśle powiązana z wieloma dyscyplinami naukowymi takimi jak:

• - statystyka,
• - rachunkowość,
• - finanse,
• - marketing,
• - matematyka,
• - planowanie,
• - technologia.

Jest ona, zatem nie tylko dyscypliną naukową, ale i działaniami praktycznymi. Stale wzrasta przydatność oraz atrakcyjność analizy ekonomicznej w procesach zarządzania przedsiębiorstwem, bowiem łączy ona teraźniejszą działalność przedsiębiorstwa z jego przyszłymi rezultatami.

Celem przeprowadzenia analizy ekonomicznej jest :

• - sporządzanie charakterystyki liczbowej ilustrującej działalność przedsiębiorstwa oraz pozwalającej na ocenę uzyskiwanych wyników,
• - wykrycie i ustalenie czynników mających wpływ na realizację podjętych przedsięwzięć gospodarczych,
• - określenie przewidywanych wyników na podstawie informacji o stanie czynników wytwórczych, jakimi dysponuje przedsiębiorstwo oraz o zmianach w jego otoczeniu,
• - podejmowanie decyzji zarządczych, służących podnoszeniu efektywności działania przedsiębiorstwa i jego rozwoju.

Ze względu na dużą różnorodność zagadnień wchodzących w zakres badań analitycznych przyjmuje się najczęściej podział analizy ekonomicznej, zwany również klasycznym na dwa zasadnicze działy :

1. analizę techniczno – ekonomiczną,
2. analizę finansową.

Analiza techniczno – ekonomiczna skupia się na ocenie rzeczowych i osobowych aspektów funkcjonowania przedsiębiorstwa. Ocenia ona poszczególne odcinki działalności gospodarczej przedsiębiorstwa. Analizie poddaje się ilość, jakość i strukturę działalności wytwórczej, stopień nowoczesności wytwarzania, wyposażenie w majątek trwały, proces zaopatrzenia w surowce i materiały, magazynowanie, gospodarowanie zatrudnieniem, itp. Analizę stopnia wykorzystania poszczególnych czynników wytwórczych przeprowadza się z punktu widzenia ich wpływu na wyniki finansowe przedsiębiorstwa.

Analiza finansowa zajmuje się natomiast wielkościami ekonomicznymi w ujęciu pieniężnym, w tym stanem majątkowo – kapitałowym, wynikiem finansowym oraz ogólną sytuacją finansową przedsiębiorstwa. Dotyczy ona całokształtu finansowych aspektów działalności przedsiębiorstwa. Z tego powodu trudny jest do precyzyjnego określenia obszar tej analizy. Zagadnienia należące do analizy finansowej to:
- wstępna i rozwinięta analiza sprawozdań finansowych (bilansu, rachunku wyników, rachunku przepływów pieniężnych),
- analiza wskaźnikowa,
- wynik finansowy i czynniki go kształtujące,
- koszty działalności,
- dochody ze sprzedaży,
- rentowność,
- płynność,
- kapitał obrotowy,
- ocena procesów inwestycyjnych,
- źródła finansowania.
Przedmiot i zakres analizy finansowej w gospodarce rynkowej nie ma charakteru jednolitego, gdyż zależy to od:
- szczegółowości danych,
- możliwości pozyskania informacji,
- podmiotu oceniającego
Przedmiotem analizy finansowej w przedsiębiorstwie jest jego działalność gospodarcza oparta na angażowanych zasobach majątkowo – kapitałowych i osobowych. W gospodarce rynkowej celem tej działalności jest nade wszystko przysporzenie właścicielom przyrostu kapitałów własnych przez osiąganie zysków, a pośrednio zwiększanie wartości firmy .
W działalności gospodarczej każdego przedsiębiorstwa powinna być stosowana
zasada racjonalnego gospodarowania . Istotą tej zasady jest zapewnienie takiego gospodarowania, aby przy danym nakładzie środków otrzymać maksymalny stopień realizacji celu, albo przy danym stopniu realizacji celu użyć minimalnego nakładu środków.

Przypatrując się przedmiotowi analizy finansowej w przedsiębiorstwie jako złożonej całości, wyróżnić możemy dwa podstawowe jego elementy :

1. wyniki finansowe,
2. stan finansowy

Wyniki finansowe są ujęciem dynamicznym i ustalane są za pewien okres jako suma wyników narastających w ciągu miesiąca, kwartału lub roku. Wyniki finansowe to zyski lub straty ujęte w wielkościach brutto lub netto. Wpływają na nie:

• przychody ze sprzedaży,
• koszty własne,
• rozliczenia w formie podatków,
• dotacje,
• dywidendy, itp.

Efekty finansowe są określane przez wskaźniki rentowności jako relacje wyniku finansowego do obrotu, zaangażowanych zasobów osobowych, majątkowych lub kapitałowych.
Osiągnięty wynik finansowy prowadzi do dodatnich lub ujemnych zmian stanu finansowego przedsiębiorstwa. Jest to ścisła zależność statystycznego i dynamicznego ujęcia przedmiotu analizy.
Natomiast stan finansowy jest ujęciem statycznym przedmiotu analizy. Ustala się go na określony moment.

W jego skład wchodzą:

• stan wyposażenia przedsiębiorstwa w składniki majątku trwałego i obrotowego,
• środki zaangażowane w inwestycje i wartości niematerialne,
• finansowe pokrycie tych składników z kapitałów własnych lub obcych.

Wiąże się to z kształtowaniem pozycji finansowej przedsiębiorstwa, jego zdolnością płatniczą i kredytową, efektywnym lokowaniem środków pieniężnych, w tym zagospodarowaniem osiągniętych nadwyżek finansowych.